[p.215]
¿Qué che parecen os regalos?
Maníficos
e moi bonitos. Sobre todo gústanme os que me fixo Caitano. Cada vez
estou máis namorada d'il. Benia o día qu'o conocin.
Mañá
casaste e vaste con Caitano pra Galicia chea de felicidá y-eu non sei
como m' hei d'afacer aquí solo e triste por non verte.
Vosté
vayas a Xixón, y-este brau alí ò iremos á ver. Caitano dixome qu'en
canto vosté chegase alá e nos amañase a casa, qu'ibamos a facerlle
compaña.
Dende
mañá ti non tes máis voluntá qu'a do teu home, y-o millor convenvos
outra cousa.
Dendesde
mañá, Caitano non terá máis voluntá qu'a miña, e pode contar por
seguro de que iremos.
Pois
non tardará Caitano e falarémol-os tres sobre d'esto.
Petaron á
porta.
E o
carteiro conezo no petar. E foi correndo á ver que traguia.
Foi mirando
os sobres das cartas pra ver si pol-a letra conecia de quen viñan, e
chocoulle unha de correo interior.
Qué
será esto? dixo abrindoa.
[p.216]
Dempois
de lela púxose páleda com'a morte y encamiñándose pra xunt'a seu
pai dixo, sentándose e rompendo á chorar.
¡Ay
papaiño, que desgraciada son!
¿Qué
che pasa?
Tome,
e lea.
Colleu a
carta o pai todo apurado.
Era un
anónimo con letra de muller no que lle decia:
"Amiga
Pancha: A que ch'escribe e unha das millores amigas que tes, moi
intresada pol-a tua felicidá.
Sei que te
vas casar mañá con Caitano, e pol-o que pode importarche, direiche
que na calle da Paz núm. 7, ten unha amiga qu'acaba de caer na cama e
que se chama Berta. De maneira que si te casas co él xa sabes que levas
un home con obrigaciós, porque tamen din que pol-a sua terra ten máis.
Si queres
podes convencerte esculcando na casa dita, e verás qu'esto ch'escribe
pol-o teu ben, unha amiga que non firma porque non quer andar en contos.
D'esta carta non debes facer caso.
¿Porqué?
¿Porque
si fora certo o que n'ela ch'esquirben debian decircho de palabra.
Así non merece fé.
Pois
xa non me caso co-él s'é certo.
Non
seas tola. Por eso eu tiven sempre pra min, qu'os anónimos son
miserables escritos sempre feitos pra facer mal, e que non deben lerse
nunca. Solasmentes as presoas moi ruís, ou d'alma cativa son capaces
d'esquirbir anónimos. Non fagas ningún caso do que liche.
Prò
¿e s'é certo ó que dí aquí?
[p.217]
E si
fora certo; non debías deixar de casarte por eso. Ten por seguro que
ch'esquirbiu o anónimo unha presoa que te quer mal, que ten envexa ou
que ten celos de ti.
¿Será
obra de Martiño?
¿Quén
sabe? porqu' anque él xa vai camiño de Buenos Aires con Adelaira y-a
sogra, podia deixar algún dos seus amigos encargados de facer rabiar á
Caitano.
Poida
que si, porqu'él levaba a idea de que Caitano fora quen ó
denunciará.
Por
certo qu'estaba ben engañado.
Pois
á sua hirmá Sabela tampouco lle puiden quitalo da cabeza, e inda onte
terqueaba que foi él. Pró de calquer maneira, hoxe mesmo hei d'ir
perguntar á onde me din na carta e s'é certo non me caso, non quero
levar un home con obrigaciós.
Miña
filla, inda non conocel-o mundo. Hoxe en dia hay que buscar c'un candil
os homes que non teñan algunha obrigación por ese estilo, pró non
sempr'estan obrigados, porque si ben é certo qu'o que vai ô monte
espons'a coller espiñas, tamen moitas veces son as mulleres as qu'arman ô merlo, e si collen espiñas, como naide ten máis culpa qu'elas, deben quitalas elas solas, pois o home non ten obrigación de ser
apaleado dempois de ser burro.
Todol-os
homes son ò mesmo. Sempre botan ás probes mulleres a culpa de todo.
Desengáñate
Pancha: a muller que non quer ser mala non hay maneira d' obrigala, y-a
muller ventas no aire, e deulles Dios bastante sutileza pra conocer nos
ollos do home a intención que leva.
Hay
homes moi meigos e moi embaidores
[p.218]
qu'engañan ás mulleres con palabras que dempois non compren.
Por
moito qu'un home embaye con amorosas palabras e con engañosas
pormesas, a muller que quer gardarse, gárdase. Ademáis qu'eu penso
que Caitano é un home de ben. En fin non cabiles máis n'eso, pois
Caitano querte ben, está namorado de ti, mañá renuncia á todal-as
máis mulleres do mundo, casándose contigo y-eso é ó único qu'a ti
debe d'importarche.
Pró
papai ¿non m'ha d'importar qu' o men home traya consigo esa cras d'atenciós, que son tan fillas do viceo? O que ll'adoita á bailar nunca
quedo pode estar e vosté ben sabe qu'a cabra sempre tira ô monte.
A
muller é a que ten obrigación de resistir e ser honrada hastra que se
casa, porqu'ela é a que s'espon á perder. Y-agora que te vas á
casar podo decirche, que das aficiós que pode ter un home solteiro, a
das mulleres é a máis natural, e solo chega á ser vicio cando perigra
a salú con adulteraciós ou desordes na vida, por este motivo. Eu de
min á ti, non tería pena anque fora certo, porque como pecado, é
doado de perdonar, e como vicio, é dos que millor se curan co
casamento.
Deixame
parba, oindo.
Non
hay máis, miña filla. Ti non tes mai que che deprenda certas cousas,
y-eu penso que esto debe sabelo a muller antes de casarse. Un home
porque rebinque de solteiro non importa, namentras que de casado o home
debe adicarse solamente â muller y-os fillos, si Dios llos dá. Entón
calquera falta é un delito moi grande, porque xa non se perxudica él
solo, sinon qu' espón
[p.219]
a paz y-a desgracia dos séres que máis obrigación ten de querer no
mundo.
N'esto
chegou Caitano.
Estaban tan
estraidos co-a conversa Pancha y-o pai, que ninguen dos dous ò sintiu
hastra que chegou mesmo ô pé d'eles.
A o ver á
Pancha chorar.
¿Qué
che pasou? lle dixo cheo d'ansia.
Ti
tel-a culpa do que me pasa.
¿Eu?
Si.
¿E certo ó que dí ese papel?
A o mesmo
tempo deull'o anónimo á Caitano.
Este leuno,
poñéndose colorado com'a grana dend'os pirmeiros ringlós, poñendo
á cada paso máis cara d'incomodo.
Cando
rematou de ler dixo:
¿Adiviñas
quen che mandou este papel?
Non:
pero agora quero saber de ti, qu'hay de certo no que dí.
Pois
vas á sabel-a verdá. N'esa casa vive unha rapaza que foi criada miña
en Lugo, e que veu namorada de min a Madrid. Vive n'esa casa c'un
hirmau qu'é sereno. Non teño amores co-ela y-as obrigaciós todas,
téñollas ben pagas. A pormeira noticia de que caeu na cama, seina
agora.
¿Será
de tí?
Non-o
sei. Pró ben, si fora, ¿Qué? Eso non debería d'importarche nada.
Si non
te quixera como te quero, pra min tíñalas feitas.
En fin
Pancha, sabes que te quero tanto com'a vida, qu'eres a miña ilusión
e que sin tí nada hay ledo no mundo, nin podería eu entenderme á min
mesmo sin o teu cariño, qu'hoxe é dono de todal-as miñas facultás;
pró ben, ind'estás á tempo; si nos hemos de casar mañá, non
[p.220]
quero que volvas falarme de semellante muller, por verbo d'esto, pois
eu tamén che xuro qu'en xamáis da vida terás motivo pra celarte d'ela.
Non
fagas caso Caitano. Eso non val nada e Pancha non ten motivo pra pórse
d'ese xeito.
En fin
eu ben sei cal é a miña obrigación e unha vez que tí fuche franco
comigo, saberei eu corresponder á esa fraqueza en ben teu.
¿Tes
todo arregrado pra mañá?
Teño.
Saliremos
pra Galicia no correo. En Lugo pasaremos us quince dias, porque non
conven qu'anden moito tempo no tren nin en coche, as qu'acaban de
casarse, pró dempois irei ensinarche o meu país, pra que te convenzas
de qu'é o paraiso d'España. As catro provincias parez que teñen
tonos distintos nos seus paisaxes, cheos d'unha variedá sempre
hermosa.
Din
que Pontevedra é moi bonita.
E
teñen razón. Poida que non haiga nada máis estraído no mundo, qu'o
viaxe que se fai no tren dend'Orense á Vigo, pois durante moitas
legoas vai a vía ferra cuasi bicando a veira do Miño e vendo o
viaxeiro á Portugal, c'unha campiña chea de verdor e de casas brancas
com'a neve, escagalladas por tod'ela, como si foran numerosas
pombiñas descansando n'un interminable prado. Xa terás ocasión de
ver a Redondela, pra facerte a ilusión de que voas por encima das
casas, e de ademirar a ria d'Arosa, á donde viñeron á parar as fadas
y-os encantos, pra deixar namorado d'elas á quen as cruza y-a quen as
ve.
Chico,
estás antusiasmado da tua terra.
Porque
debo d'estalo. Xa a verás e darasm'a razón. Os españoles que se
marchan á veranear a o extranxeiro, non poderán atopar en nin-
[p.221]
gures, país máis delicioso nin prayas millores qu'a de Villagarcia
y-a de Viveiro, que ten por certo un valle encantador. As cercanias do
Burgo, na provincia da Cruña, hastra Sada, merecen tanta fama com'as
millores de Galicia, e non digo eu o camiño que vai de Betanzos á
Ferrol, doill'o ollo tamén, miña Pancha.
En fin, logo
verás todo esto y-espero que d'aquela inda m'has de decir que me
quedei corto.
Estráñame
que sendo tí de Lugo non me houbeses falado nada da tua provincia.
Porque
anque Lugo ten vals ricos e moi bonitos hacia Fonsagrada, hacia
Mondoñedo e hacia Samos e riveiras com'as de Quiroga y-as de Pantón
que son de moito mimo, e que non desdin nada das que mais sona teñen en
Galicia, como non-as atravesa o tren, son menos conecidas e non hay
ocasión d'ademiralas. Algo d'esto lle pasa tamen á Ourense, que
moito máis podía gabarse amosando do bon que ten, qu'inda non
atravesa a via; pró, co que se ve n'esta provincia por onde pasa o
tren, xa pod'estar orgullosa.
Da
Cruña teño oido falar moito.
Xa
iremos á ela. E unha ciudá moi bonita e animada, onde se pasea moito e
se fai moita vida de calle. Denota moita cultura en todo, pró apesar de
ter unha praya bastante boa, non ten arte para atraguer ôs forasteiros,
porque pol-o visto, algús cruñeses son millores pra vivir entr'eles
solos, e non s'afan á percurar qu'os que os visitan leven no corazón
agradables lembranzas do seu caraute. Alí teño moi bos amigos y-estou
seguro de qu'é un pobo que ch'ha de gustar moito.
N'esto
entrou o pai de Pancha moi ledo, c'unha carta aberta na mau, e
díxolle.
[p.222]
Mira
ó que ch'escribe a tia.
Pancha
colleuna, e dempois de lela deulla á Caitano.
Le ó
que me regala a tia de Cuba. Esa inda s'acordou ben de min.
Debe
valer moito tanta cousa como aqui dí.
Pró
si non ven no tren correo, non podemos recoller mañá o caixón en que,
según dí, ven tod'eso.
N'importa, porque como o talón ven ó meu nôme, xa terei coidado de
recollelo cando chegue, e dempois xa vol-o mando á Xixón.
Ten
vosté razón. Mañá, de calquer maneira, salimos pra Galicia, e drento
d'un mes, tod'o máis tarde, estaremos xuntos en Xixón.
Supoño
que con tantas distrauciós non vos esqueceredes d'esquirbir por ond'andades, nin cando chegades.
D'eso
non teña medo, dixo Pancha. ¡Non faltaba máis qu'eu m'olvidase do
meu papaíño!
A o outro
dia dempois de casarse e d'haber na casa unha grande festa, saliron
entrambos, en compaña da mai de Caitano, pra Galicia.
En canto
entrou na provincia d'Ourense e viu qu'inda había máis túneles qu'en Asturias, ó ver
dend'o tren as veiras do Sil dixo Pancha.
¿Pró
inda hay algo máis bonito qu'esto?
Xo
irás vendo, e por moito que mires nunca te cansarás, porque non
atoparás a monotonia por ningures. N'esta provincia, onde hastra no
medio das penas danse as viñas, atoparalas empolincándose por todas
partes e dando color e riqueza os petoutos y-os vals; en Lugo fan varear
o tono do paisaxe os grandes soutos de castiñeiros y-as carballeiras
que por todas partes se ven cerrando prados e cortiñas; na Cruña
longos pinols, cualla-
[p.223]
dos d'altos piñeiros, sempre verdes e gallardos, cuyas ramas s'axuntan pra mirar pro ceo e cuyos cheirumes
extend'a fresca bris, que
ven do mar viciño, pra vicar os toxos nos toxeiros que tanto abundan,
contrastando a sua marela fror co-a arrubiada das carpazas qu'alfombran
os seus montes. Y-en Pontevedra, ademáis de ter algo de todo ó que
teñen as mais hirmás, verás os limoeiros y-os naranxeiros a porfia
cos soutos e co-as carballeiras. Agora dime tí s'o que che falta por
ver fai ou non de Galicia un paraiso, dino de visitar por todos, e s'é
ou non espricabre qu'os gallegos sintan a morriña lonxe da sua terra.
Tes
razón, pois esto é cada vez máis delicioso.
Deixemos ir
ôs novios ademirando as campías, os vals y-os montes de Galicia, e
deixemol-os gozar da lua de mel e volvámonos ós madriles ond'inda
quedan algús cabos soltos que necesita conocer o leutor. |